YIKICI DOĞA OLAYLARI NELERDİR VE NASIL KORUNULUR?

 Gezegenimiz Dünya bu zamana kadar birçok yıkıcı doğa olayı ile karşı karşıya kalmıştır. Bu yıkıcı doğa olayları insanlara büyük zararlar vermiştir. Gerçekleşen doğal felaketler kimi zaman yüz binlerce insanın hayatını kaybetmesine yol açmıştır.

Doğada insan kontrolü dışında meydana gelen, can ve mal kaybına neden olan doğa olaylarına yıkıcı doğa olayları denir. Yıkıcı doğa olaylarının diğer bir adı ise doğal afetlerdir. Bu olayların nerede ve ne zaman olacağı tahmin edilemediği için can veya mal kayıpları yaşanabilmektedir. Ancak alınacak tedbirlerle afetlerin zararları azaltılabilir veya engellenebilir. Yıkıcı doğa olaylarına depremler, volkanik patlamalar, seller, heyelanlar, hortum ve kasırgalar örnek verilebilir. 

Deprem

Yer kabuğunda meydana gelen ani kırılmalar nedeni ile oluşan titreşimlerin dalgalar hâlinde yeryüzüne ulaşmasıyla depremler meydana gelir. Kısacası yer kabuğunun yapısında oluşan sarsıntılara deprem denir. Depremlerin ne zaman, nerede olacağı tam olarak bilinememektedir. Depremler, gerekli önlemler alınmadığı zaman büyük felaketlere neden olabilecek yıkıcı doğa olaylarındandır. Deprem anında ve öncesinde alınacak önlemler, depremin yol açacağı zararları en aza indirilebilir

Volkanik Patlama

Dünya’nın iç tabakalarındaki sıcaklığı çok yüksek olan erimiş kayaların yani magmanın yer kabuğundaki belli bir noktadan veya çatlaklardan patlama ya da püskürme şeklinde dışarı çıkmasına volkanik patlama denir. Volkanik patlama ile yeryüzüne çıkan magmaya lav denir. Lav, çok yüksek sıcaklıkta olduğundan yavaş hareket ettiği hâlde çevreye büyük zararlar verir. Volkanik patlamalar depremlere neden olabilmektedir. Volkanik patlamaların ne zaman olabileceği önceden tespit edilebilmektedir. Volkanik patlamalardan korunmak için aktif volkanik arazilerden uzak durulmalıdır

Sel

Toprağın üzerini kaplayan ani, düzensiz, büyük su taşkınlarına sel denir. Bir akarsuyun ya da nehrin taşıyabileceğinden fazla miktarda yağış meydana gelmesi, kar kütlelerinin aniden erimesi sele neden olabilir. Aşırı yağışların yanı sıra, yerleşim yerlerindeki atık su ve boşaltım kanallarının yetersiz olması da sellerin oluşumuna ya da etkilerinin fazla hissedilmesine neden olur. Sel sonucu can ve mal kayıpları meydana gelebilir

Heyelan

Toprağın büyük kütleler hâlinde kaymasına heyelan denir . Heyelan, gevşek yamaçlardaki toprak veya kayaçların su, arazinin eğimi, yer çekimi, deprem, plansız yapılan baraj, tünel ve yol çalışmaları gibi faktörler nedeniyle aşağıya doğru sürüklenmesidir. Heyelan aniden gerçekleştiğinden can ve mal kayıplarına neden olabilir. Heyelan genellikle ilkbahar mevsiminde görülmektedir. 

Hortum

Sıcak ve nemli hava ile soğuk havanın şiddetle yer değiştirmesi sırasında oluşan, kendi etrafında dönen rüzgârlara hortum adı verilir. Hortumlar rastladıkları her şeyi içine çeken ve kendi etrafında dönen sütunlardır. Hortumlar çok ağır cisimleri bile yerinden hareket ettirebilecek kadar güçlü olabilir.

Kasırga

Kasırga, genellikle okyanus kenarlarında, suyun sıcak ve havanın nemli olduğu yerlerde görülür. Okyanuslardan başlayıp karaya doğru hareket eden ve hızı saatte 117 km’yi aşan rüzgâr sonucunda oluşan hava olayına kasırga denir . Rüzgârın hızı 90 ile 110 km arasında ise bu şidetli rüzgârlara fırtına denir. Kasırgalar ağaçları devirebilen, evlerin çatılarını uçurabilen, çevredeki nesneleri kontrolsüzce savurabilen yıkıcı bir doğa olayıdır. Ayrıca can veya mal kayıplarına neden olur. Örneğin 2005 yılında Amerika’da meydana gelen Katrina kasırgası pek çok insanın hayatını kaybetmesine ve birçok insanın evsiz kalmasına neden olmuştur.

Yıkıcı Doğa Olaylarından Korunmak İçin Ne Yapılmalıdır?

Depremden korunmak için: Hem Türkiye'de hem de dünyanın birçok ülkesinde depreme dayanıklı binaların yapımına hız verildi. Aynı zamanda deprem eğitimlerine katılan kişiler olası bir felakete karşı bilinçleniyor. Eski binaları kentsel dönüşüm kapsamında yenilemek de alınacak en önemli tedbirlerin başında geliyor. Son olarak sığınma ve toplanma yerleri her yerde arttırılmalıdır.

Sel felaketinden korunmak için: Sel riski altında olan tüm yerleşim yerlerinin alt yapı sistemleri yenilenmeli ve güçlendirilmelidir. Dere yataklarına ve yakınlarına ev yapmaktan kaçınılmalıdır. Kaygan ve ıslak zemin üzerindeki yapıları başka bir yere taşımak da alınacak önlemlerden bir diğeridir.

Volkanik patlamalardan korunmak için: Volkanik patlamalar da diğer yıkıcı felaketler gibi bir anda olur ve önlenemez. Bu nedenle volkanların yakınında konut yapılmamalı. Tüm felaketler için tatbikatlar düzenlenmeli ve bilgilendirici broşürler hazırlanmalıdır.